De bel van de Statendam

Sinds 1898 heeft de Holland America Lijn , onder andere, een schip in de vaart , onder de naam: Statendam.  Het derde schip onder deze naam werd in 1929 in de vaart genomen. Eind 1939 kwam dit schip in Rotterdam aan, vanuit New York. Een geplande reis op 29 december 1939 ging niet door, het schip werd aan de Wilhelminakade opgelegd, begin mei 1940 lag het schip nog steeds aan de Wilhelminakade.

Tijdens de Duitse inval in mei 1940 werd het schip door de Duitsers in bezit genomen, op het achterdek werden mitrailleurs opgesteld. Er ontstond een heftig vuurgevecht met Nederlandse mariniers , die de maasbruggen met hand en tand verdedigden. Tijdens dit heftige gevecht is brand uitgebroken , deze brand heeft dagen gewoed, de schade aan het schip was enorm.

Na dat het vuur was gedoofd, bleek de schade veel te groot om nog aan reparatie te denken, sloop was de enige optie. In Hendrik Ido Ambacht vond dit schip haar einde, het werd tot schroot verwerkt. Bruikbare zaken werden wel verkocht , zoals hout , serviesgoed , meubilair en vele andere zaken. De bel , die op het achterdek hing , tijdens de gevechten, werd ook verkocht, om bij een bedrijf dienst te doen. De twee gaten die door Nederlands kogels waren ontstaan, werden door dit bedrijf gerepareerd, de plaats van de reparatie is nog duidelijk op de bel te zien.

Nu is deze bel voor het publiek zichtbaar ,samen met vele authentieke stukken in ons museum , als tastbaar verleden.

Logboek

Iedere vlieger is in het bezit van een logboek, waarin hij alles over uitgevoerde vluchten vastlegt.
Dat is altijd de luchthaven van vertrek en aankomst, maar ook het type vliegtuig en de registratie van
dat vliegtuig.
Vanzelfsprekend ook de datum van de uitgevoerde vlucht en de tijden van vertrek en aankomst.
Over de missie van de vlucht, worden vaak ook in de daarvoor bestemde kolom gegevens
opgenomen.
Ons museumteam is daarom op zoek gegaan naar een logboek van een Duitse “Luftwaffe” vlieger die
deel heeft genomen aan het bombardement van Rotterdam.
Dat “Flugbuch” hebben we gevonden , het is nu deel van de museumcollectie.
Heel bijzonder is het om te zien waar zij zijn vetrokken, dat was het vliegveld van Quackenbruck in de
omgeving van Bremen.
De vlucht duurde 2 uur en 17 minuten, uit en thuis, er wordt gesproken over Engelse stellingen in
Rotterdam, blijkbaar werd de grote weerstand toegeschreven aan Engelsen.
Heel bijzonder is wel dat op dezelfde dag ( 14 mei 1940), vijf uur later, nogmaals is gestart met als
doel een bombardement van Rotterdam.
In de kolom voor missie’s is nu opgenomen “Kein Bo Wurf”, er werd niet gebombardeerd!
De vluchtduur was nu ook korter, namelijk , 2 uur en 7 minuten, hetgeen betekent dat 5 minuten
voordat Rotterdam werd bereikt , men is teruggekeerd naar Quackenbruck.
Mogelijk is de terugkeer ingezet omdat de capitulatie werd aangekondigd door Generaal Winkelman.
De beslissing om te capituleren is namelijk al op 14 mei 1940 genomen, na het bombardement.
De formele kant van de zaak werd in Rijsoord afgehandeld in het gebouw waar ons museum nu is
gevestigd.
Het unieke logboek is veilig in onze archieven opgenomen , een kopie ligt zichtbaar in de expositie,
tezamen met een foto van de vlieger.

Een paal met een verhaal

Het was in de tijd van de Romeinen al bekend dat een infrastructuur met wegen belangrijk zijn voor de ontwikkeling van een land. Toch heeft het in Nederland lang geduurd voordat er sprake was van wegenbouw op wat grotere schaal. In de Franse tijd, toen Napoleon ons land had ingelijfd, met zijn broer als onze eerste koning, kwam het systeem van “ Rijksstraatwegen “ tot stand, aanvankelijk gefinancierd door de Franse staatskas. Na het vertrek van de Fransen, ging de ontwikkeling geleidelijk door, er zijn nog op heel veel plaatsen in Nederland staten met de naam: “Rijksstraatweg”. Ook in Rijsoord waar ons museum staat is de weg nog steeds een “Rijksstraatweg”.

In de tweede helft van de Negentiende eeuw werd het noodzakelijk om ook iets te doen aan bewegwijzering. Er werd onder andere een systeem van kilometer- en hectometerpaaltjes opgetuigd. Gieterij “ De prins van Oranje” in Den Haag maakte gietijzeren paaltjes die zo werden opgesteld dat de afstand tot provincie hoofdstad Den Haag, elke honderd meter kon worden afgelezen.

Op 15 mei 1940 kwam de Buick van Generaal Winkelman precies ter hoogte van Hectometerpaaltje 36,2 aan de Rijksstraatweg tot stilstand. Hij werd opgewacht door de Duitse Generaal Von Kuchler, waarmee hij in de lagere school, gelegen achter hectometer paaltje 36,2, over de capitulatie ging onderhandelen.

Niet in Den Haag, zoals je zou verwachten, maar op 36,2 kilometer afstand van onze regeringszetel, werd onze soevereiniteit gedwongen overgedragen. De Duitse Generaals vervolgden hun weg in strijdtoneel Europa, Generaal Winkelman en zijn staf werden krijgsgevangen tot 1945, het hectometer paaltje verdween spoorloos.

Tijdens graafwerkzaamheden in de huidige museumtuin, in januari 2020, kwam het paaltje weer tevoorschijn, het staat nu weer op dezelfde plek waar het 130 jaar geleden werd geplaatst. Het is een paal met een bewogen verhaal.